Ćwiczenia SOVT – moda czy konieczność?🥤

Opublikowane przez Pani od Głosu w dniu

Każdy nauczyciel ma ulubione narzędzia, które stosuje w czasie swoich zajęć. Ja jestem fanką sięgania po różnorodne metody i techniki, które oferuje nam świat, oparte na współczesnej nauce w zgodzie z fizjologią człowieka. Tak jak jest wiele różnych głosów, tak jest szereg różnych sposobów na jakie możemy pomóc rozplątać jakiś głosowych supełek i uszyć rozwiązanie na miarę Głosu, który mamy przed sobą w danej chwili.

Od dłuższego czasu dużo w środowisku wokalnym w Polsce mówi się o ćwiczeniach SOVT. Social media obfitują w wokalistów fonujących do różnych słomek, papierowych kubków z otworem i robiących bąbelki do wody przez silikonowe rurki. 

Jedni je kochają, a inni nie rozumieją na co to komu. Kto obserwuje moje działania lub był u mnie na zajęciach zna moje zdanie na ich temat, ale w tym tekście będzie mniej moich opinii (dla odmiany 😜), a więcej faktów (na tyle rzetelnie na ile potrafiłam). Postaram się wyjaśnić czym te ćwiczenia są, jak działają, kiedy je stosować i czy w ogóle warto? 

SOVT – co to w ogóle znaczy?

Tajemnicza nazwa SOVTe to skrót od Semi Occluded Vocal Tract exercises w tłumaczeniu : ćwiczenia z częściowo zawężonym traktem głosowym/wokalnym (jama gardła + jama ustna). To bardzo bajerancka nazwa na to, że nasza śpiewająca tuba, a dokładniej jej ujście –  usta –  są częściowo zamknięte🤷‍♀️

Ćwiczenia te są od dawna stosowane przez trenerów głosu oraz innych specjalistów i były szczególnie popularne w Skandynawii już w XIX wieku. Dr Ingo R. Titze (naukowiec specjalizujący się w głosie ludzkim, nauczyciel) znacząco przyczynił się do eksploracji ćwiczeń SOVT i ich wpływu na produkcję głosu. Tego typu ćwiczenia stały się wszechobecne w świecie profesjonalistów pracujących głosem, ale nadal pojawiają się pytania (i odpowiedzi!) dotyczące dokładnego charakteru ich wpływu na fonację i poprawę ekonomii głosu. Zacznijmy od tego co można zakwalifikować jako SOVTe.

Przykładami ćwiczeń SOVT są:
🟣mormorando, długie /m/, /n/, /ng/
🟣dźwięczne głoski frykatywne, długie /w/, /ż/, /z/, /ź/ 
🟣półsamogłoski /j/, /ł/
🟣fonacja z ręką położoną na ustach
🟣lip trill – przedłużona wibracja warg (“bąbelki”, “motorek”)
🟣tongue trill, przedłużona wibracja języka /r/
🟣cup phonation – fonacja przez kubek z otworem
🟣blow fish – fonacja z policzkami wypełnionymi powietrzem
🟣straw phonation – fonacja do słomki do wody lub bez wody
🟣Lax Vox – fonacja przez sylikonową rurkę konkretnych wymiarów do wody w odpowiednim zanurzeniu (stworzona przez fińską patolog głosową Markettę Sihvo. Z czasem wraz Dr Ilter Denizoglu – foniatrą i laryngologiem- przestawili wspólnie Lax Vox Therapy, a następnie Denizoglu zmodyfikował i rozszerzył te idee na metodę terapii głosu Doctor Vox Therapy; fonację do szklanych rurek w celach terapeutycznych rozpoczęła w 1899 roku niemiecka laryngolog Gustava Spiessa).

Co warto pamiętać?
💡Przykłady ćwiczeń SOVT, które korzystają z zanurzenia słomki czy rurki do wody można porównać do ćwiczeń w basenie. Tworzy to warunki, w których mięśnie są optymalniej napinane, jednocześnie pozwalając na łatwiejsze rozluźnianie i rozciąganie przy dużo mniejszym ryzyku kontuzji.

💡Wymiary słomek/rurek jak i poziom ich zanurzenia w wodzie, jeśli tak ich używamy, nie są obojętne. Im mniejsza średnica słomki/rurki lub dłuższa rurka  lub niższe zanurzenie w wodzie tym większy opór (Phonation Threshold Pressure), który napiera z powrotem na fałdy głosowe. Dlatego jeśli nie mamy żadnego doświadczenia w tym temacie, warto zaczynać od większych średnic, mniejszych poziomów zanurzeń w wodzie i krótszego czasu ćwiczeń przy mniejszej dynamice/głośności dźwięku by mierzyć się i przyzwyczajać do mniejszego oporu, aby następnie stopniowo (choć nie w nieskończoność) zmieniać te warunki, by usprawniać działanie instrumentu. 
Kiedy dana konfiguracja sprawia, że czujemy duży dyskomfort w gardle (uczucie rozpychania), ból (🚩 Jeśli to się powtarza skonsultuj ze specjalistą), niemożność swobodnej fonacji – to oznaki, że prawdopodobnie warto zmniejszyć opór sięgając po większą średnicę słomki/rurki, krótszą słomkę/rurkę lub mniejsze zanurzenie w wodzie.

❗Dlatego różne słomki/rurki, jak i ćwiczenia SOVT bez przyrządów będą miały różne zastosowania w zależności od rodzaju głosu, doświadczenia, potrzeb treningowych i rehabilitacyjnych. Nie wszystko dla wszystkich tak samo!

Według opinii wielu specjalistów i prac badawczych związanych z głosem ćwiczenia te przynoszą głosowi szereg korzyści. Przyjrzyjmy się im bliżej.

Korzyści ze stosowania ćwiczeń SOVT – od strony teorii

👩‍🎓👩‍🏫Podzieliłam tę treść na dwie części: krótką i konkretną (dla wokalistów i początkujących entuzjastów pracy głosem, lub takich co nie potrzebują szczegółowych wyjaśnień), długą i jeszcze konkretniejszą (dla nauczycieli, profesjonalistów i ciekawskich) – czytaj co Ci wygodnie, kiedy Ci wygodnie 😉

Krótka odpowiedź dla każdego: Kiedy usta są częściowo zamknięte, zwiększone ciśnienie zwrotne odbija się od warg z powrotem do fałdów głosowych, aby pomóc fałdom wibrować z większą łatwością i mniejszym wysiłkiem. A dla nauczycieli i #voicenerds dodam jeszcze:
ciśnienie zwrotne od góry
zmniejszenie ciśnienia podgłośniowego
prawidłowe wydłużenie fałd głosowych przy wydobywaniu wyższych dźwięków, z możliwie małym poziomem napięcia mięśniowego
wydłużenie fazy rozwarcia zawierających się fałd głosowych, więc umożliwienie przesunięcia śluzówkowego = efektywniejszy przepływ powietrza

Ale taka odpowiedź nie satysfakcjonuje takich Głosoholikow jak Wy, prawda? Tak myślałam 😎 Także teraz wersja rozbudowana dla ciekawskich, nauczycieli z większym doświadczeniem i profesjonalistów – jeśli do nich nie należysz przejdź do następnego punktu programu👉 Korzyści ze stosowania ćwiczeń SOVT – w praktyce

Oto korzyści ćwiczeń SOVT – wersja bardziej rozbudowana (wg. Voice Science Works):

1. Więcej energii akustycznej w trakcie głosowym.

Energia akustyczna (ciśnienie zwrotne) w trakcie głosowym ma ogromny wpływ na wibracje fałdów głosowych. Bez traktu głosowego fałdy głosowe nie byłyby w stanie podtrzymywać wibracji. Kiedy usta są częściowo zamknięte, lub zamknięte wokół słomki/rurki, więcej ciśnienia z fałdów głosowych pozostaje w trakcie głosowym i wraca do fałdów głosowych. Dzięki temu wibracja fałdów głosowych jest łatwiejsza.

Gdy fałdy głosowe otwierają się, dodatnie ciśnienie w trakcie głosowym powyżej nich (względem ciśnienia podgłośniowego) jeszcze bardziej rozwiera fałdy głosowe, a gdy fałdy głosowe zbliżają się do siebie, ujemne ciśnienie w trakcie głosowym powyżej nich jeszcze bardziej przyciąga fałdy głosowe do siebie, zwierając je. Kiedy dodatnie i ujemne ciśnienie w trakcie głosowym współgra z otwieraniem i zamykaniem fałdów głosowych, jest to jak pchnięcie kogoś na huśtawce w dokładnie odpowiednim momencie. Znacie to uczucie? 😊

W przypadku ćwiczeń SOVT na przykładzie fonacji ze słomką, ciśnienie zwrotne w trakcie głosowym wzrasta. Tak więc, posługując się metaforą huśtawki, fałdy głosowe otrzymują silniejszą energię do pracy bez konieczności tak mocnego „pchania”. Ćwiczenia SOVT = mniejsze zmęczenie fałdów głosowych.

2. Zbalansowane ułożenie fałdów głosowych.

Kiedy usta są otwarte podczas fonacji, powietrze wydostaje się z płuc, uderza w dolną część fałdów i jest wypuszczane przez usta. Podczas gdy część ciśnienia zawsze powraca to kiedy usta są częściowo zamknięte (semi-occluded) wtedy więcej ciśnienia odbija się od warg i powraca do fałdów głosowych. To ciśnienie zwrotne pomaga w ustawieniu fałdów głosowych w bardziej zbalansowanej pozycji. Ta pozycja jest kluczowa dla koordynacji mięśni podczas fonacji wokół obszarów przejściowych w głosie (passaggio) oraz dla tworzenia elastyczności i mocy.

Powolne glissanda przy pomocy ćwiczeń SOVT przez miejsca większych wyzwań koordynacyjnych czy „przerw” w głosie trenuje fałdy głosowe, aby wibrowały w bardziej optymalny sposób, zamiast gwałtownie przechodzić z jednej pozycji do drugiej niezależnie od stylu śpiewania, nawet jeśli celem stylu jest regularne/szybkie korygowanie fałdów głosowych, jak w jodłowaniu.

3. Inercja i twang region.

Naukowym terminem określającym akustyczne ciśnienie zwrotne jest „inercja”. Szalenie sprawę upraszczając można pomyśleć o inercji jak o pewnego rodzaju równowadze. Inercja jest ostatecznym rezultatem równowagi pomiędzy ciśnieniem przepływu powietrza spod fałdów głosowych (ciśnienie podgłośniowe) i akustycznym ciśnieniem zwrotnym sponad fałdów głosowych (ciśnienie nadgłośniowe). Kiedy te ciśnienia są w równowadze, fałdy głosowe mogą pracować najbardziej efektywnie. Inercja wzrasta, gdy wzmocnienia energii z traktu głosowego współpracują ze sobą, zwiększając ogólną energię akustyczną, która powraca do fałdów głosowych jak takie „akustyczne wsparcie”. Inercja jest częścią całej koncepcji znanej jako impedancja akustyczna, ale to może zostawimy sobie na inny raz 😉Najważniejsze wnioski są jednak następujące:

Ćwiczenia SOVT wydłużają trakt głosowy i zwężają otwór, tworząc zwiększone akustyczne ciśnienie zwrotne, które pomaga fałdom głosowym łatwiej wibrować w zrównoważony sposób.

Jeden zbiór wzmocnionych energii akustycznych traktu głosowego (formantów), które SOVTe pomagają stymulować, znajduje się w okolicach 2500-4000Hz. Niektórzy nazywają to rejonem twang (ang. twang region). Ten sam twang, którego niektórzy używają, aby opisać jakość słuchową, którą ludzie mają tendencję do przypisywania obfitości energii w tych właśnie częstotliwościach.  

Zachodni śpiewacy klasyczni mogli słyszeć termin Singers Formant Cluster (formant śpiewaczy), który jest podobną koncepcją, choć z istotnymi różnicami. Rezultat energii w regionie twang pochodzi z maleńkiej części traktu głosowego, położonej najbliżej fałdów głosowych, znanej jako epilarynx tube (od ang. epiglottis – głośnia i ang. larynx -krtań). Ta maleńka tuba nie może być bezpośrednio wyczuwalna ani manipulowana, więc nauka promowania harmonicznych w rejonie twang wymaga słuchania i używania sztuczek takich jak ćwiczenia SOVT. Na przykład, kiedy wokalizujemy przez słomkę, wzrost energii w rejonie twang znacznie się zwiększa, pomagając stworzyć większą ogólną inercję.

4. Obniżenie wszystkich wartości formantów.

Wzmocnienia energetyczne w trakcie głosowym, znane jako formanty, występują w całym trakcie głosowym i są jednym z powodów, dla których głos jest tak unikalny na tle innych instrumentów. Kiedy formant wytworzony przez trakt wokalny dostraja się z harmoniczną pochodzącą z fałdów głosowych, harmoniczna ta staje się wyszczególniona w dźwięku, głośniejsza, bardziej słyszalna i odczuwana jako bardziej stabilna.

Formanty mogą zmieniać harmoniczne, które wzmacniają. Kiedy zmienia się wielkość traktu głosowego i wielkość otworu (otwarcie ust), zmienia się częstotliwość formantu.

Dłuższy trakt głosowy z mniejszym otworem będzie wibrował na niższej częstotliwości. Stwarza to możliwość nauczenia fałdów głosowych reagowania na podbicia energetyczne poprzez zmianę ich lokalizacji na niższą w skali głosu wokalisty_stki, co pozwala ćwiczyć skomplikowane ustawienia formantów/harmonicznych w łatwiejszej do nawigacji części swojej skali głosu.

Podczas fonacji do słomki trakt głosowy jest dłuższy, a wielkość otworu mniejsza, tworzy więc niższe wartości podbicia energetycznego (formantu) niż samogłoska /u/. Stworzenie tej niskiej wartości formantu może pomóc wokaliście_stce zrozumieć odczucia związane z nowymi strategiami akustycznymi. 

💜dają efekt “masażu” dla fałdów głosowych
💜pomagają w fonacji bez przerw w głosie i koordynowaniu pracy mięśni w miejscach przejściowych (mosty/passaggio)
💜przyczyniają się do symetrycznego, efektywnego zwarcie fałd głosowych
💜pomagają w obniżeniu nadmiernie uniesionej krtani i poszerzeniu gardła (trakt głosowy w kształcie odwróconego megafonu)
💜pomagają przy nauce bardziej efektywnego i swobodnego przepływu powietrza
💜pomagają w rehabilitacji głosu (niedomykalności, terapii guzków głosowych, polipów, dysfonii zarówno hiperfunkcjonalnej jak i psychogennej, porażeniu fałdów głosowych, presbyfonia)
💜wspomagają odbudowę tkanek

Kiedy i w jakiej formie można je zastosować?

🖤jako rozgrzewka/przygotowanie do wysiłku głosowego
🖤jako terapia/rehabilitacja głosu.
🖤by utrzymać głos w dobrej generalnej formie.
🖤jako odpoczynek po intensywnej aktywności głosowym.
🖤jako forma treningu głosu, w tym nauki wielu przydatnych umiejętności, czy w sytuacji gdy usłyszysz np.

  • nieintencjonalnie zapowietrzony dźwięk, to wytworzone ciśnienie zwrotne pomaga fałdom głosowym łączyć się, zapobiegając ucieczce mniejszej ilości powietrza.
  • niejednolity dźwięk, to glissanda przez słomkę zachęcą do śpiewania bardziej legato.
  • “przerwy” czy “przeskoki” w głosie, to wytworzone ciśnienie zwrotne pomaga fałdom podczas pracy w obszarach tak zwanych “miejsc przejściowych”  w głosie.
  • dźwięk pełen nadmiernego napięcia, to wytworzone ciśnienie zwrotne pomaga w wibracji fałdów głosowych bez wysiłku mięśniowego, dzięki czemu mięśnie mogą być trenowane tak, aby mniej niepotrzebnie angażowały się.
  • zmęczony dźwięk, to fonacja SOVT jest świetnym rozwiązaniem, bo jest mniej męcząca, ale nadal wymaga skupienia i koordynacji.

    💡To oczywiście tylko przykłady zastosowań, w praktyce jest ich o wiele więcej i strategie zastosowania mogą być zarówno bardzo proste i instant jak i bardziej złożone i długofalowe połączone z innymi rodzajami ćwiczeń i technik co z osobistego doświadczenia bardzo polecam 😉

Wybrane inspiracje do formy ćwiczeń SOVT:
✅zjazdy i podjazdy – glissanda w różnych interwałach
✅fonacja na dowolnej wysokości dźwięku od dołu do góry lub odwrotnie
✅prozodia (podążaj za wzorcem melodii tego, jak mówisz)
✅pomyśl o różnych kształtach samogłoski w trakcie
✅zacznij onset z narzędziem/lub bez i przejdź do ćwiczeń z otwartymi ustami
✅​zamień każde inne ćwiczenie/skale lub frazę na ćwiczenie ze słomką
✅śpiewaj repertuar lub jego wymagające fragmenty stosując ćwiczenia SOVT
✅wokalizuj w różnych dynamikach

💡Dotychczasowe badania wskazują, że maximum korzyści uzyskuje się używając słomki już od około 1 minuty do 15 minut dziennie. Zdarza się, że w niektórych przypadkach to może być za dużo, a niektórzy mogą więcej, więc warto startować od minuty i obserwować reakcje swojego ciała.


Osoby, które nie pałają entuzjazmem do tego rodzaju ćwiczeń, lub używania dodatkowych narzędzi szczególnie słomek/rurek/kubków głównie twierdzą, że używając ich podopieczni przyzwyczajają się do nienaturalnych warunków, w których w ostatecznej praktyce się nie śpiewa, więc długofalowo nie ma to miarodajnych korzyści (no chyba, że akurat Ty śpiewasz ze słomką w ustach na scenie #youdoyou). Kolejnym częstym argumentem przeciw jest mała atrakcyjność takich ćwiczeń dla ucznia. 

Osobiście się z tymi argumentami nie zgadzam. Uważam, że każde narzędzie, które może pomóc różnym osobom nauczyć się początkowo abstrakcyjnej dla nich koordynacji pracy mięśni i tkanek, których nie widzimy i częściowo nie czujemy to cenne narzędzie. To możliwość nabycia głębszego czucia i zrozumienia działania swojego instrumentu. Jednak ważne jest, by umiejętnie przeprowadzić ucznia od SOVT etapami do otwartej fonacji, gdy tylko pojawia się taka możliwość. Ten biofeedback to tylko i aż przypomnienie konkretnej koordynacji i strategii akustycznej, które zapobiega wielu zbędnym frustracjom w procesie początkowo przy pomocy narzędzia, a kolejnym razem w ramach pamięci mięśniowej i neuroplastyczności naszego mózgu próbując samodzielnie bez niego. A to jak poprowadzimy ćwiczenia by je uatrakcyjnić zależy tylko od naszej fantazji 😉

Czy koniecznie trzeba stosować ćwiczenia SOVT, by uczyć skutecznie lub swobodnie mówić, śpiewać czy krzyczeć (fonacja ekstremalna)? Nie! Ale w mojej osobistej opinii zdecydowanie warto, bo o ile każda moda przemija, to potwierdzone naukowo korzyści pozostaną lub ukażą się nowe. Niech każdy wybiera to, co uważa 😉

Każde narzędzie, ćwiczenie, metoda, technika, nawet najlepsza w teorii źle wyegzekwowana przez nauczyciela i ucznia może w najgorszym wypadku skrzywdzić, w najlepszym nie pomóc i tak samo prosta słomka do napojów w odpowiednich rękach może zrobić cuda z głosem. To wszystko zależy od człowieka. 

📢Dajcie Głos w komentarzu i napiszcie co myślicie📢
Dziękuję za poświęcony czas, kochani Głosoholicy i do następnego!
Pani od Głosu

Głodni tematów związanych z Głosem? 👩‍🎤
Zachęcam do śledzenia mnie na:
www.paniodglosu.pl
Facebook Pani od Głosu
Instagram @panidoglosu

💡Źródła i materiały 

◼John Henny The Intelligent Vocalist Podcast
https://johnhenny.com/episode-235-the-great-straw-debate/
◼Doctor Vox
https://www.doctorvox.eu/
◼Voice Science Works 
https://www.voicescienceworks.org/straw-phonation.html

Prace naukowe:

◼Voice Training and Therapy With a Semi-Occluded Vocal Tract: Rationale and Scientific Underpinnings (Titze,2006)
https://pubs.asha.org/doi/abs/10.1044/1092-4388%282006/035%29
◼Using Semi-Occluded Vocal Tract Exercises in Voice Therapy: The Clinician’s Primer (Marci D. Rosenberg, 2014)
https://pubs.asha.org/doi/abs/10.1044/vvd24.2.71
◼Semi-Occluded Vocal Tract Exercises: Aerodynamic and Electroglottographic Measurements in Singers (Troy Clifford, Dargin Jeff Searl, 2015 )
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0892199714001131
◼The Flow and Pressure Relationships in Different Tubes Commonly Used for Semi-occluded Vocal Tract Exercises (Pedro Amarante Andrade, Greta Wistbacka, Hans Larsson, Maria Södersten, Britta Hammarberg, Susanna Simberg, Jan G.Švec, Svante Granqvist, 2016)
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0892199715000156
◼ Immediate effects of the semi-occluded vocal tract exercise with LaxVox® tube in singers (Congeta Bruniere, Xavier Fadel, Ana Paula Dassie-Leite, Rosane Sampaio Santos, Celso Gonçalves dos Santos Junior, Cláudio Antônio Sorondo Dias, Denise Jussara Sartori, 2016)
https://www.scielo.br/j/codas/a/yngwTq4TTHS6KgnM8h97jVg/?lang=en&format=html
◼Voice Quality After a Semi-Occluded Vocal Tract Exercise With a Ventilation Mask in Contemporary Commercial Singers: Acoustic Analysis and Self-Assessments (Marco Fantini, Giovanni Succo, ErikaCrosetti, Alfonso Borragán Torre, Roberto Demo Franco Fussi, 2017)
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0892199716300972
◼Major Benefits of Semi-Occluded Vocal Tract Exercises (Titze, 2018)
https://www.proquest.com/openview/b07eee03932ff01d35f564c06482d99c/1?pq-origsite=gscholar&cbl=41612



8 komentarzy

pola · 10 stycznia 2022 o 20:40

świetny artykuł!! super merytoryczny 🙂

    Pani od Głosu · 11 stycznia 2022 o 14:49

    Miło mi, Pola! Dziękuję! Niech Ci służy 🙂

Julia · 5 czerwca 2022 o 23:07

Bardzo ważny artykuł napisany w bardzo przystępny sposób. O fantastycznym, uzdrawiającym działaniu tych ćwiczeń przekonałam się na własnym (i nie tylko) głosie nie raz i nie dwa. I co ciekawe, na różnych warsztatach i konferencjach dla wokalistów i nauczycieli śpiewu temat SOVTów przewija się cały czas. Wyglądają niepozornie, a robią w głosie wielki pożytek 🙂

    Pani od Głosu · 8 czerwca 2022 o 21:35

    Dziękuję za komentarz!!Cieszę się, że artykuł Ci posłużył. Lubię czerpać wiedzę i narzędzia z wielu źródeł potwierdzonych w nauce, ale SOVT to jedne z tych rodzajów ćwiczeń, które są na stałe w moim repertuarze na konsultacjach – fajnie wiedzieć, że jest nas więcej 🙂

Słowik · 22 listopada 2022 o 13:41

Jedna z moich ulubionych lektur. 🙂
Z ogromną przyjemnością wracam również do poprzednich artykułów i czekam na kolejne. 🙂

    Aleksandra Sieja Pani od Głosu · 29 listopada 2022 o 11:10

    Bardzo Ci dziękuję! Cieszę się! <3

Łukasz · 16 października 2024 o 11:25

Ale świetny artykuł!

    Pani od Głosu · 23 października 2024 o 13:29

    Cieszę się, że Ci się podoba! Dziękuję za komentarz 🙂

Dodaj komentarz

Avatar placeholder

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.